+- Forum skriveno blago - zakopano blago (https://www.skrivenoblago.com/forum)
+-- Forum: Zakopano blago u Sbiji, Crnoj Gori, Makedoniji i Bugaskoj (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-4.html)
+--- Forum: Zakopano blago u Srbiji (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-23.html)
+---- Forum: Zanimljivi lokaliteti (https://www.skrivenoblago.com/forum/forum-25.html)
+---- Tema: Pločnik arheološko nalazište (/thread-2036.html)
Pločnik arheološko nalazište - Mudrac - 17-08-2013
Pločnik je arheološki lokalitet vinčanske kulture u istoimenom selu, kraj obale reke Toplice, nedaleko od Prokuplja. Kompleks arheološkog naselja Pločnik iz mlađeg kamenog doba, koje je postojalo od 5500. do 4700. godine p.n.e, pripada vinčanskoj kulturi, koja je cvetala od 5500 do 4000 p.n.e na teritorijama današnje Bosne, Srbije, Rumunije i Makedonije. Arheološko nalazište Pločnik je zauzimalo površinu od 120 hektara, koju je činilo nekoliko celina, ograničenih sa tri strane vodotokovima reka. Njegovi neimenovani stanovnici su se bavili poljoprivredom, rukotvorinama, umetnošću i metalurgijom, a osnovni materijal za izradu oruđa je bio kamen. Stanovnici Pločnika su poštovali lepotu i izradili su 60 raznovrsnih oblika predivne keramike i figurina, ne samo za upotrebu, već takođe za zabavu i užitak. U sklopu arheološkog nalazišta Pločnik je pronađeno dosta keramičkih posuda, ali i predmeta i oruđa izrađenih od kamena i bakra.
Neolitsko naselje Pločnik je slučajno otkrio 1927. godine Miodrag Grbić, tadašnji kustos Narodnog Muzeja u Beogradu, koji je vršio arheološka istraživanja na trasi pruge Prokuplje-Kuršumlija, u tadašnjoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, prilikom gradnje železničke pruge iz Niša prema južnoj pokrajini Kosovu. Pločnik su aktivno i sa velikom pažnjom od 1996. godine proučavali srpski i međunarodni stručnjaci. Na nalazištu Pločnik su pronašli bakarno sečivo i kamenu sekiru, po kojima se procenjuje da su stari 7.500 godina, što potvrđuje činjenicu da je Pločnik prvo mesto u kome su proizvođeni metalno oruđe i alatke u praistoriji. Otkrića iz prve decenije 21. veka ukazuju da je reč o najstarijem metalurškom centru na svetu.
Sam lokalitet Pločnik je značajan i po pronađenim ostacima keramike i primercima figuralne plastike, te arheolozi veruju da nalazi u južnoj Srbiji mogu dokazati mogućnost da je metalno doba počelo mnogo ranije nego što se veruje. Ovi nalazi, uz 40 sličnih dragocenih nalaza pre njih, među kojima je bilo više delova metalnog oruđa i oružja, kao i topionica i peć, dokazuju da su stanovnici ove teritorije počeli obradu metala ranije nego 5000 godina p.n.e. Kuće su imale peć u kojima su postojale posebni otvori za otpatke, a mrtvi su sahranjivani u uređenu grobnicu. Zajednica je posebno volela decu. Pronađeni ručni radovi sadrže igračke koje liče na životinje, kao i zvečke od keramike i male ručno rađene posude, koje su verovatno radila deca igrajući se. Muškarci su radili na peći, koja je topila metal za alatke. Sekira je vukla tovar rude prolazeći pored umetničke radionice i grupe mladih žena u kratkim suknjama. "Znali su kako da pronađu minerale, prevežu ih i istope u alatke, što je izvanredan nalaz i svedočanstvo rane ljudske aktivnosti". Metalna radionica u Pločniku je bila prostorija od nekih 25 m2, drvenih zidova, obloženih na vrhu keramikom. Peć izgrađena spolja je imala zemljane lulaste otvore, sa stotinu malnih rupa, što je bio prototip dimnjaka, kako bi omogućili dotok vazduha do peći, radi raspaljivanja vatre i siguran odvod dima. Rani radnici na obradi metala u Pločniku su rado eksperimentisali sa raznobojnim mineralima koji su im bili pri ruci – plavi azurit, svetlo zeleni malahit i crveni kuperit, koji svi sadrže bakar – po pronađenim ostacima malahita na unutrašnjosti posuda.
U Pločniku su tokom ranijih istraživanja pronađeni bakarni predmeti, kao i rude azurit i malahit, koje se tope na 700 stepeni Celzijusa iz kojih se dobija bakar. Ranije su se ovi nalazi tumačili slučajnim ukopavanjem u arheološki sloj koji odgovara neolitu. Istraživanja Pločnika vođena od 1996. do 2008. godine, kojima su rukovodili arheolozi Dušan Šljivar i Julka Kuzmanović-Cvetković, kustos Narodnog Muzeja Toplice, dokazali su da nalazi nisu slučajno dospeli u neolitski sloj. Njihov tim je tokom 2007. i 2008. godine pronašao dve zemljane peći kvadratnog oblika, za koje se pretpostavlja da su služile za topljenje metala. Peći na Pločniku su smeštene unutar većih građevina, a uz njih su otkrivene i duvaljke napravljene od pečene zemlje. Pored njih su pronađeni bakarni limovi koji ukazuju da je tu obavljana proizvodnja bakra. Otkrivene su i rupe dubine 2.5 metra, sirine 8 metara u kojima nije pronađen arheološki materijal. Smatra se da su u pitanju tzv. metalurške jame, a u njima su pronađeni pepeo i gar, koji nastaju usled sagorevanja na visokim temperaturama, na osnovu čijeg sastava se može zaključiti da se na tom mestu topio bakar. Dosadašnjim istraživanjima još uvek nisu pronađeni korišćeni kalupi, odbačena sljaka, kao ni rudnici iz kojih je dobijana ruda. Ležišta azurita i malahita postoje oko Toplice, Kosanice i Banjske reke u blizini Pločnika, a pretpostavlja se da su neka od njih otkrili stanovnici ovog naselja u potrazi za kamenom pogodnim za obradu. Otkriće metalurških peći u Pločniku menja dosadašnja shvatanja o početku ljudskog rudarstva i metalurgije, koji je oko pola milenijuma stariji nego što se to do sada mislilo. Sam Pločnik kao središte južnovinčanske kulture, postao je najstariji metalurški, a samim tim i industrijski centar pronađen na svetu. Arheolozi žele da dokažu da je Pločnik bio metalurški centar centralnog Balkana. Bakarno doba je važno, jer označava prvu fazu u kojoj su ljudi koristili metal. Naselje Pločnik je verovatno uništeno u velikom požaru početkom 5. milenijuma p.n.e.
Na nalazištu Pločnik, otkrivenom 1927. godine, arheolozi su pronasli peć i posude za topljenje, ukrašene bakrom. "Sve ovo nesumnjivo dokazuje da je ljudska civilizacija ovog područja proizvodila metal u 5. milenijumu p.n.e., kaže arheolog Dušan Šljivar. Pre toga se smatralo da je Bakarno doba počelo oko 4. milenijuma p.n.e u jugoistočnoj Evropi i na Bliskom Istoku. Pločnik je deo vinčanske kulture, koja je najveća evropska preistorijska civilizacija, cvetala u danasnjoj Srbiji između 6. i 3. milenijuma p.n.e. Nedavno je završena izgradnja rekonstrukcije izuzetno zanimljivog neolitskog sela, sa pet neolitskih kuća od autentičnog materijala - drveta i blata, koje uspešno predstavljaju način života neolita. Zahvaljujuci izuzetno zanimljivom predstavljanju neolitskog zivota na nalazistu Pločnik, kao i brojnim kulturno-istorijskim spomenicima i prirodnim lepotama, ovo podrucje Srbije pruza bogate i jedinstvene dozivljaje.